Krwiomocz to najważniejszy, budzący niepokój objaw pochodzący z dróg moczowych. Krwiomoczem nazywamy pojawianie się w moczu krwinek czerwonych w ilości większej niż norma. Norma ta, to stwierdzana w badaniu ogólnym moczu, ilość do 3 erytrocytów ( krwinek czerwonych ) w polu widzenia. Z praktycznego punktu widzenia oraz żeby podkreślić powagę objawu, jakim jest krwiomocz, przyjmuje się krwiomocz jako zjawisko obecności w moczu domieszki krwi widocznej gołym okiem. Tak więc, widoczna, krwista zmiana zabarwienia moczu stanowi podstawę rozpoznania krwiomoczu.
Wystąpienie krwiomoczu to zawsze bezwzględna konieczność konsultacji z lekarzem. Krwiomocz jest objawem łatwo dostrzegalnym, szybko zwraca więc uwagę chorego. Trzeba podkreślić jednak, że często jest przez pacjentów lekceważony, szczególnie gdy ustępuje samoistnie i nie towarzyszą mu inne objawy. Z tych samych powodów zdarza się, ze jest sporadycznie lekceważony także przez lekarzy.
Przyczyną krwiomoczu może być:
Istotnym elementem diagnostyki krwiomoczu jest określenie miejsca jego powstawania w układzie moczowo-płciowym. Krwiomocz tzw. internistyczny (to jest będący skutkiem schorzeń miąższu nerek, z wyjątkiem nowotworów) powstaje w wyniku przedostawania się krwinek czerwonych z kanalików nerkowych do dróg moczowych.
Wśród chorób powodujących krwiomocz tzw. chirurgiczny (urologiczny), a więc będący przedmiotem zainteresowania urologii i leczony zazwyczaj chirurgicznie, wyróżniamy:
Nowotwory narządów układu moczowego i układu narządów płciowych męskich zazwyczaj objawiają się krwiomoczem i bardzo często jest to początkowo jedyny objaw rozwijającego się guza nowotworowego. Krwiomoczowi w chorobie nowotworowej nie towarzyszą zazwyczaj dolegliwości bólowe, w moczu widoczna jest domieszka świeżej krwi oraz skrzepy. Trzeba dodać, że krwiomocz w przebiegu nowotworu może ustępować samoistnie i nie nawracać nawet miesiącami, zaś postęp choroby trwa. Jak wykazują statystyki, najczęstszym nowotworem układu moczowego jest nowotwór pęcherza moczowego.
W uproszczeniu wiec, na użytek praktyczny, można sformułować twierdzenie:
BEZBÓLOWY KRWIOMOCZ ZE SKRZEPAMI = NOWOTWÓR UKLADU MOCZOWEGO
(głównie pęcherza moczowego)
Bezbólowy krwiomocz należy uważać za objaw nowotworu układu moczowego dopóty, dopóki badania diagnostyczne nie wykluczą jego istnienia; wtedy można szukać innej przyczyny.
Kamica dróg moczowych może być również przyczyną krwiomoczu. Jeśli w przypadku kamicy wystąpi krwiomocz to stwierdza się jednolite, niezbyt intensywne zabarwienie moczu krwią, nie ma w nim skrzepów, zaś krwiomoczowi kamiczemu zazwyczaj towarzyszą dolegliwości bólowe, będące skutkiem obecności kamieni w drogach moczowych i/lub dołączającego się stanu zapalnego i zakażenia. Chory skarży się na bóle okolic nerkowych, często przenoszące się wzdłuż przebiegu moczowodu do okolicy pęcherza, jąder, spojenia łonowego, niekiedy mające charakter napadowy, ostry, przybierające postać tzw. kolki nerkowej.
W przebiegu stanów zapalnych oraz zakażeń narządów układu moczowego może również dojść do mniej lub bardziej nasilonego krwiomoczu. Zjawisku temu towarzyszą wówczas gorączka, często z dreszczami, bóle okolic nerkowych, pęcherza, cewki moczowej, zaburzenia w oddawaniu moczu - częstomocz, naglące parcia na mocz, bolesne oddawanie moczu.
U dzieci i osób młodych najczęstszą przyczyną krwiomoczu są infekcje układu moczowego oraz kamica dróg moczowych. Począwszy od wieku średniego występuje i wzrasta zagrożenie chorobami nowotworowymi (rak nerki, rak pęcherza, rak prostaty) i te należy uwzględniać w pierwszym rzędzie przy poszukiwaniu przyczyn krwiomoczu. Powszechna choroba wśród populacji starzejących się mężczyzn jest łagodny rozrost gruczołu krokowego (gruczolak stercza), w przebiegu którego może również dojść do incydentów krwiomoczu.
Poza wywiadem, czyli opisem przebiegu choroby, uzyskanym od chorego oraz badaniem chorego, zasadniczą rolę w diagnostyce krwiomoczu przypisuje się wynikom badań obrazowych układu moczowego. Najbardziej rozpowszechnionym, a więc i najbardziej dostępnym badaniem jest ultrasonografia, która powinna być badaniem "obowiązkowym" u osób po 40 roku życia. Badanie to bardzo często ujawnia guzy nowotworowe układu moczowego przebiegające bez żadnych objawów klinicznych. W przypadku krwiomoczu USG potrafi z dużą precyzją określić źródło krwawienia. Innymi użytecznymi badaniami są: zdjęcie RTG przeglądowe jamy brzusznej, mogące wykazać obecność kamieni w drogach moczowych, urografia, tomografia komputerowa, angiografia naczyń nerkowych. Niekiedy trzeba wykonać badania endoskopowe, takie jak np. wziernikowanie pęcherza czyli cystoskopia czy też wziernikowanie górnych dróg moczowych (ureterorenoskopia).
Właściwy kierunek badań w diagnostyce krwiomoczu powinien nadać lekarz, do którego zgłosi się pacjent z tym niepokojącym objawem. Będzie to zazwyczaj urolog lub, wstępnie, lekarz GP.
Jak wynika z powyższych rozważań, krwiomocz jest objawem alarmowym, stanem którego nie wolno lekceważyć. Może on być konsekwencją schorzenia banalnego, o łagodnym przebiegu jak i oznaką poważnej choroby, często groźnej dla życia pacjenta.